Nguồn: New Scientist | Tác giả: Grace Wade
29/10/2025

Những người được truyền tế bào gốc ngay sau khi bị nhồi máu cơ tim có nguy cơ phát triển suy tim thấp hơn đáng kể so với những người chỉ được điều trị theo phương pháp tiêu chuẩn – theo kết quả từ thử nghiệm lớn nhất thuộc loại này cho đến nay. Phát hiện này mang lại bằng chứng mạnh mẽ nhất cho đến nay rằng tế bào gốc có thể giúp tim tự phục hồi.

Sau cơn nhồi máu cơ tim, cơ tim bị tổn thương và suy yếu vĩnh viễn, thường dẫn đến suy tim – khi tim không thể bơm đủ máu để đáp ứng nhu cầu của cơ thể. Hiện chưa có phương pháp điều trị nào, ngoài ghép tim hoặc sử dụng máy hỗ trợ tim, có thể phục hồi hoàn toàn chức năng tim.

Để tìm hướng giải pháp, các nhà khoa học đã hướng đến tế bào gốc – loại tế bào có khả năng đặc biệt biến đổi thành các dạng tế bào khác nhau. Tuy nhiên, các nghiên cứu trước đây về việc sử dụng tế bào gốc sau nhồi máu cơ tim cho kết quả không đồng nhất. Ví dụ, một thử nghiệm năm 2020 với 375 người tham gia cho thấy tế bào từ tủy xương (bao gồm tế bào gốc tạo máu) không giúp giảm nguy cơ tử vong so với phương pháp điều trị thông thường như phục hồi chức năng tim hoặc dùng thuốc hạ huyết áp, giảm đông máu hay giảm cholesterol.

Armin Attar tại Đại học Shiraz (Iran) và các đồng nghiệp đã chọn một hướng khác: họ sử dụng tế bào gốc trung mô (mesenchymal stem cells) – loại có thể biệt hóa thành tế bào cấu trúc như sụn và mô mỡ. Những tế bào này còn tiết ra các phân tử giúp giảm viêm và kích thích mô xung quanh tái tạo.

Nhóm nghiên cứu đã thu thập tế bào gốc trung mô từ máu cuống rốn và truyền trực tiếp vào tim của 136 người trong vòng 3–7 ngày sau cơn nhồi máu đầu tiên. Dù những tế bào này có thể được lấy từ mỡ hoặc tủy xương của chính bệnh nhân, nhưng việc nuôi cấy đủ số lượng để truyền thường mất khoảng một tháng. Việc sử dụng tế bào từ máu cuống rốn giúp họ có thể tiến hành điều trị sớm hơn, có thể làm tăng hiệu quả – theo Attar cho biết. Một nhóm đối chứng gồm 260 người khác được điều trị theo phương pháp tiêu chuẩn.

Ba năm sau, những người được điều trị bằng tế bào gốc có nguy cơ phát triển suy tim thấp hơn trung bình 57% và nguy cơ phải nhập viện vì suy tim thấp hơn 78% so với nhóm chỉ điều trị thông thường. Họ cũng có sự cải thiện đáng kể trong khả năng bơm máu của tim, cho thấy liệu pháp này có thể giúp mô tim tái tạo sau tổn thương.

“Đây là một bước tiến lớn,” Attar nói. Dù liệu pháp chưa cho thấy giảm nguy cơ tử vong trong thời gian nghiên cứu, việc giảm số ca nhập viện đã là một kết quả đáng chú ý – theo bác sĩ Hina Chaudhry, Trường Y Icahn thuộc Bệnh viện Mount Sinai (New York). “Suy tim là nguyên nhân hàng đầu khiến người bệnh phải nhập viện tại Mỹ,” bà nói.

Tuy nhiên, có đến 80% người tham gia là nam giới, nên vẫn chưa rõ liệu kết quả này có tương tự ở nữ giới – những người có nguy cơ suy tim cao hơn sau nhồi máu cơ tim, Chaudhry cho biết. Tuy vậy, nhóm của Attar cho hay không có sự khác biệt đáng kể giữa nam và nữ trong phân tích riêng. Nghiên cứu cũng giới hạn ở người trưởng thành trẻ – độ tuổi từ 18 đến 65. “Sẽ rất hữu ích nếu có thêm dữ liệu phân tích theo nhóm tuổi, vì người trẻ có khả năng tái tạo tự nhiên tốt hơn và phục hồi nhanh hơn sau tổn thương tim,” Chaudhry nói thêm.

Những kết quả này là bằng chứng mạnh mẽ nhất cho đến nay rằng tế bào gốc có thể giúp khôi phục chức năng tim sau nhồi máu cơ tim. Tuy nhiên, phương pháp này chưa thể chữa lành hoàn toàn trái tim. “Hiện chưa có loại thuốc hay liệu pháp nào có thể thay thế hoàn toàn các tế bào cơ tim đã mất – và đó mới thực sự là yếu tố thay đổi cuộc chơi,” Chaudhry nói. Dù vậy, “mọi nghiên cứu này đang giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá trình tái tạo trong tim – và cách để đạt được điều đó,” bà kết luận.